Kamunun her gün ürettiği verilerden derlenen, güncel ve detaylı 10 binden fazla veri seti içeren veri.gov.tr, sadece kamu hizmeti yapan kuruluşlara ve üniversitelere değil, yazılım ve mobil uygulama geliştirenlere de yepyeni ufuklar açıyor. Araştırmacılar, gazeteciler, akademisyenler ve girişimciler veri.gov.tr’den elde ettiği veri setleriyle şehirleri, kamu hizmetlerini, okulları ve devleti daha akıllı kılmaya devam ediyorlar. Sadece bu veriler sayesinde, kamu ve özel sektörde verimliliğin arttığı ve son bir yıl içinde 20 milyar dolardan fazla tasarruf edildiği bildirildi.
Yukarıdaki paragraf ne yazık ki gerçek değil, gerçekte Türkiye’de bu şekilde kamusal veri paylaşan bir sistemimiz yok. Şimdilik basitçe bir hayalden ibaret. Oysa, bir çok ülkede ve bir çok şehirde kamuya açık sunulan veriler sayesinde, hayatın her aşaması her gün yeniden planlanabiliyor ve yepyeni iş ve istihdam alanları yaratılabiliyor. Örneğin ABD’nin federal veri sistemi data.gov ve İngiltere’nin veri sistemi data.gov.uk, 2009 yılından beri yüzbinlerce farklı veri setlerini kamuya açmış durumda. Helsinki, Palo Alto, Barcelona ve New York City de verilerini kamuya açan şehirlerden bazıları. Avrupa Birliği de uzun zamandır çok detaylı veri setlerini herkese sunmaya devam ediyor.
Bugün dünyanın temel iki önemli kaynağı var. Birisi bilgi, diğeri enerji. Bilgi her zaman daha değerli ve kullanıldıkça hatta paylaşıldıkça daha değerli bir hale gelebiliyor. Bilginin etkin kullanımı ile öğrenme ve karar verme süreçleri gelişiyor, kaynaklar daha verimli kullanılabiliyor. Barınmadan enerjiye, eğitimden üretime kadar bir çok alanda bilgiyi kullanılıyor ama aynı zamanda her geçen zamanda yeni bilgiler üretilmeye devam ediyor.
Nesnelerin interneti (Iot) dediğimiz, sensörler, kameralar ve diğer cihazlar her gün devasa boyutta veriler üretiyor, bakanlıklar, belediyeler ve diğer kamu kurumlarının elinde her gün muazzam bir veri birikiyor. Ancak bu veriler ne paylaşmaya uygun bir standartta ne de devlet bu verileri kamuya açmaya yanaşıyor. Örneğin, belediyeden imar planlarına ait verileri almak ve bu yönde bir mobil uygulama geliştirmek isteseniz, çok ciddi yıllık bir ödeme yapmanız gerekiyor.
Halbuki, kamunun elindeki bu tür bilgilere erişim ne kadar kolay ve ucuz olursa verimlilik daha fazla artıyor. Bugün gelişmiş ülkelerin teknolojilerinin daha hızlı gelişmesini, sadece sermaye, teşvik veya destek olanakları değil aynı zamanda bilgiye kolay erişimin sağladığı fırsatlar da sağlıyor. Eğer Türkiye’de teknoloji yeterince gelişmiyorsa, sebeplerinden birisi de kamunun ürettiği verilerin kamuda kalmaya devam etmesidir. Halbuki, özel sektörün elinde bu veriler olabilseydi, belki de İstanbul trafiğini veya milyonlarca tonluk çöpünü yönetebilecek daha iyi uygulamalar olabilecekti. Ya da iyi bir veri analiziyle, devlet dairelerine giderek bin bir evrakla alınan hizmetler basit bir işlemle evinize kadar getirilebilirdi. Ulaştırma hatları daha iyi planlanabilir, otoyol aydınlatmalarından tasarruf edilebilirdi. İmar planları daha iyi yapılabilir, bir yandan yeşil alanlar korunurken diğer yandan her noktaya eşit ve adil kamusal hizmetler götürülebilirdi.
Bu tür kamusal verilerin verimlilik ve akıllı yönetim getirmesinin yanı sıra başka faydalarını da anmak gerekir. Paylaşılan kamusal veriler, şeffaflığı sağladığı gibi demokrasinin de daha fazla gelişmesini sağlar. Kamu kurumlarındaki israf önlenir, yolsuzluklar azalır, hesap verilebilirlik artar. Vatandaşlar ve şirketler daha aktif olur, araştırmalar, planlamalar ve görselleştirilmiş veriler artar, kamu hizmetleri kamuoyunda tartışılabilir ve geliştirilebilir hale gelir. Devletin kamu harcamaları azaldığı gibi yeni pazarlar ve hizmetler sayesinde devletin gelirleri de artar. Verilerin farklı kişiler tarafından farklı yorumlanması rekabeti ve dolayısıyla çeşitliliği ve toplumsal refahı artırır.
Bu konu hangi bakanlığı ilgilendirir bilinmez ama en kısa sürede, kamunun elindeki veriler uygun, sistem-okunabilir standartlarda, veri setleri olarak kamuya açılmalıdır. Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanan 2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planında 67 nolu eylem olarak planlanan Kamu Verisinin Paylaşılması konusu, sadece istatistiki olarak özetlenmiş veriye dayalı değil, aynı zamanda kişisel ve hassas bilgilerden arındırılmış ham veriye de yer veren bir şekilde en kısa sürede düzenlenmelidir.