Snapchat, son günlerin en popüler sosyal paylaşım uygulamalarından biri. Özellikle kullanıcı dostu olmadığını ve arayüzünün zor olduğunu söyleyenler var. Bu kesim genelde yaşı büyük olanlar. Oysa uygulama bununla ünlü, amaç gençler arasında kalabilmesini sağlamak.
Paylaşımlarınızı 24 saatliğine yapabildiğiniz, tek tıkla herkesin profilini gezebildiğiniz, hikaye adı verilen paylaşımlarınızı görüntüleyenlerin de kullanıcı tarafından görülebildiği uygulamalardan biri. Ayrıca mesajlaşma özelliği de var, onlar da okuyunca kayboluyor. Unutmadan bir de ekran görüntüsü alan stalkerlara karşı, ss alınca karşı tarafa bildirim gidiyor.
Dolayısıyla bu ekran görüntüsünü alan ve kamuya açık şekilde paylaşanlar bakımından sorumluluk doğacak mı sorusu gündeme geliyor. Bu fotoğrafların veya yazışmaların ekran görüntüsü alınarak kamuya açık şekilde ifşa edilirse ne olacağı konusunda Birleşik Krallık Kültür ve Ekonomi Bakanı bir açıklama yaptı ve bu tür paylaşımların tazminata konu olabileceğini, bunu yapanların 2 yıl hapsinin istenebileceğini, bunu suç olacağını duyurdu. Aynı şekilde bizde de kişilerin rızası olmadan fotoğraflarını yayınlarsanız veya aranızdaki haberleşmeyi izinsiz ifşa ederseniz TCK’da tanımlanan suçlar oluşacaktır.
Ancak uygulamayı pek çok kullanıcı kullanıyor olmasına rağmen, hakkınızda taciz içeren veya özel hayatınızdan herhangi bir içeriği izinsiz yayınlayan snapleri takip etmeniz neredeyse imkansız, özellikle o hesabı takipte değilseniz. Diğer yandan sevdiğiniz bir derginin veya kitabın bir bölümünü izinsiz çekip yayınladığınızda veya izlediğiniz özel kanalda yayınlanan bir maç/programı snaplediğinizde de telif hakkı ihlali gibi durumlar ortaya çıkabilir.
Tabi fotoğraf/video/yazı seklindeki paylasımların 24 saat içinde kayboluyor olması da yasal olarak hukuka aykırı delillerin tespiti bakımından zorluk yaratmakta. Hala yayında olsa ise bile yasal mercilerin bu içeriklere ulaşıp ulaşamayacağı da başka bir sorun. Ulaşabiliyorlarsa da Snapchat mesajları gerçekte ne kadar geçici/kalıcı? Snapchat, sitesinde yayınladığı yasa uygulama klavuzunda, ECPA’ya (Elektronik İletişim Gizlilik Yasası’na) uyulduğu sürece, yasal merciler ile ilgili kişisel hesaba dair kayıtların paylaşılabileceği düzenlenmiş.
Bu kayıtların ise, hesap adı, eposta adresi, iletişim numarası gibi kayıt olurken bildirilen verilerden olduğu belirtilmiş. Ancak yasal merciin daha fazlasını istemesi halinde; örneğin kullanıcının geçmişe ait işlem kayıtlarını içeren logların istenmesi durumunda Amerikan Mahkemelerinden alınmış geçerli bir mahkeme kararını beyan etmeleri gerekiyor. Ancak bu logların da mesajların gönderimine dair meta data olduğu ve asla mesajların içeriğini içermediği belirtilmiştir.
Kullanıcılar arasındaki mesajlaşmalarda, geçici yayınlanmak üzere paylaşılan fotoğraf ve videoların ise, bu kapsamda delil olarak incelenmesi biraz zor çünkü Snapchat, iki tarafın da bu içerikleri görmesinden itibaren sunuculardan bu içeriklerin silindiğini ilgili politikasında bildiriyor. Ancak bunun istisnası, şayet taraflardan biri içeriği görüntülemediyse, söz konusu içerik 30 gün süre ile Snapchat sunucularında tutuluyor. Ancak elbette ciddi hukuki ihlaller olduğu düşünülüyorsa, örneğin suç işlenmekte ise, telif ihlali var ise veya özel hayatın ihlali söz konusu ise, veya içeriği paylaşanın intihar edeceği gibi acil bildirim gerektiren durumlar var ise, belirttikleri destek bölümünden de uygulamaya ulaşılabiliyor.
Tabi bu uygulamayı sevenler sadece gençler değil. Ünlü markalar ve basın yayın kanalları da bu yolla reklam yapmayı ihmal etmiyor. Bunun için birkaç yol var. Örneğin, tek tıkla görsel efekler bakımından zengin dinamik günlük yayınlar yapabileceğiniz gibi, açacağınız snapchat hesabı üzerinden de çeşitli kampanyalar planlayabilirsiniz. Bunun dışında düzenleyeceğiniz lokasyon bazlı efekler sayesinde, bölgenizde ya da mağazanızda bulunan veya etkiniğinize katılanlar, fotoğraflarının üzerine sizin planladığınız neşeli efektleri yerleştirebilir. Örneğin bir konserde mekanın efekti, bir şarkıcının yeni albümü çıktığında yüze yerleştirilen efekti, bir mağazanın önünden geçerken ürünlerinin resimleri fotoğrafa eklenebilir şekilde sunulabiliyor. Hatta Uber gibi ortak çalışan uygulamalardan bazıları ise, yolculuğunuz sırasında snapchat kullanırsanız size özel efekt imkanları sunabiliyor.
Tabi hal böyle olunca, uygulamanın seçimlerde propaganda aracı olarak kullanıldığı günler de oldu. Örneğin Brexit oylaması zamanında ve ABD seçimleri zamanında oylama yapanların kullanabildiği görsel efektler getirildi ve çeşitli ölçümler, propagandalar buradan yapıldı.
Uygulama içinde bir de araç kullanırken hızınızın paylaşılabildiği bir özellik var, hatta bu konuda davalar açıldı. ABD’de bir kadın sürücü geçirdiği trafik kazası sonrasında; Snapchat’i hızlı araç kullanıp selfie çekmeye yöneltmekle suçladı. Snapchat Şimdi uygulamada bu lensi kullanmak istediğinizde öncesinde ‘Araç sürerken snap atılmaması’ konusunda uyarı yayınlanıyor. Hatta aynı uyarıyı son günlerin popüler mobil oyunu ‘Pokemon Go’da yapıyor ve yaya olduğunuzu beyan etmenizi istiyor. AT&T’de yapılan bir araştırmaya göre ise ne yazık ki saniyede 4-10 kişi araç kullanırken sosyal medyaya tıklıyor. Ancak sebebi ne olursa olsun, hiçbir şey güvenlikten daha önemli değil.
Bir süredir, Instagram ve WhatsApp uygulamalarında da geçici içerik yayınlama özelliği mevcut. Ancak yukarıda anlattığım risklerin benzeri bu tür uygulamaların çoğunda geçerli. Dolayısıyla bu tür uygulamaları kullanırken, paylaşımlarda her zaman bu verilerin husumetli bir taraf veya kötü niyetli kişilerce hatta üçüncü parti uygulamalar vasıtası ile kaydedilebileceğini ve aleyhte kullanılabileceğini de unutmamakta fayda var.
‘Bu yazı ilk olarak DigitalAge dergisinin Nisan 2017 sayısında yayınlanmıştır.’